Son Samuray

11 Haziran gecesi Palacio des Deportes’te her şey bitmiş görünüyordu. FC Barcelona utanç verici bir mağlubiyet almıştı. Dört ay önce kendi sahalarında aldıkları farklı Kral Kupası finali mağlubiyeti bile bu kadar küçük düşürücü değildi. Xavi Pascual ve Barcelona öngörülen doğrultuda ilerliyordu aslında. Sezon başlarken kazanılan Süper Kupa’yı onların mı kazandığı yoksa Real Madrid’in mi kaybettiği pek çok kişiye göre tartışılırdı. Sezon içinde daha önceki dönemde olmadıkları kadar bağımlı oldukları Navarro’nun oynamadığı, Lorbek’in de hasta olarak çıkıp oynamasaydı keşke dedirten performansına rağmen geriden gelip, son topta kaybettikleri deplasmanda bile hala psikolojik üstünlük onlardaydı. Ama kendi taraftarı önünde hem de farklı kaybedilen kupa finalinin sonrasında Palau Blaugrana’da zorlukla kazandıkları maç ibrenin yıllar sonra yön değiştirdiğine yönelik düşünceleri güçlendirmişti. Huertas’ın mucize üçlüğü olmasa final serisinde galibiyetleri dahi yoktu. Ezeli rakiplerine karşı kazanmak kaybetmekten öte, Euroleague’de playoff dahi görememiş bir takıma karşı bu kadar istediklerini yapmaktan uzak, tepkisiz bir takım haline gelmeleri asıl problemdi. Belki de kıta üzerindeki en soğukkanlı oyuncu Pete Mickeal bile kontrolünü kaybetmiş, Velickovic’i yumruklaması bir yana, Carlos Suarez’e karşı da ırkçı sözler sarf etmekle suçlanıyordu. Barça, psikolojik üstünlüğü sonunda Real Madrid’e kaptırmıştı. Xavi Pascual için her şey bitmiş gibiydi.

Sonraki 48 saat Xavi Pascual’ın hayatının hem en uzun hem de en kısa 48 saati olabilir. Bir yandan idam öncesindeki bir mahkum gibi sonunu beklerken1 yıllardır oluşturduğu yapının o andaki işlevsizliğine karşın bir çözüm getirmek için sadece 48 saati vardı.2

13 Haziran’a dair Xavi Pascual hakkında yapılmış en iyi benzetme son samuray. Son savaşını kaybedecekse bile bu onurlu olmalıydı. Savaşmadan gitmeyecekti. Tüm planlarını gözden geçirdi. En güvendiği askerleri Pete Mickeal’i, Erazem Lorbek’i, Juan Carlos Navarro’yu öne sürdü. Bir türlü yapıya entegre olamayan Chuck Eidson’u geri plana çekti, CJ Wallace, Marcelinho Huertas ve Victor Sada’yı sadece yapmaları gereken özel görevlerine hazırladı. 2 saat uyuyarak hazırladığı çağ dışı alan savunması ve Jaycee Carroll’a özel3 aşırı çağ dışı one&box ile Barça’nın gittikçe hantallaşan yapısının başka hiçbir takıma karşı bu kadar iyi sonuç vermeyen düzensiz, hücum alternatifleri çeşitli Real Madrid oyununa karşı koyabileceğini düşünmek, hele de böyle bir maçta cesur sıfatının anlatmakta çok ama çok yetersiz kalacağı bir yaklaşım. Xavi Pascual’in tepkisizliği üzerine stratejisini inşa eden Real Madrid de bu kadar radikal bir değişime karşı hazırlıksızdı. Sonrasında momentumu ve morali tekrar kazanan Barça, evindeki son maçta işi bitirip sezonu ve belki de çok daha fazlasını kurtardı. Xavi Pascual sadece savaşmamıştı, hala hayattaydı.

O gece muhtemelen basketbolun kelebek etkisi yaratan anlarından biri yaşandı. Çok fazla önemli taşın yerinden oynadığı 2012 yazında Barcelona’nın da bir koç arayışında olması işleri daha da fazla karıştırabilirdi. Xavi Pascual, adı çıkardığı özel işlerle değil hayal kırıklarıyla anılan bir teknik adam. 2009’da yarı finalde Messina finali elinden alıp giderken izlemişti. Belki de tarihin en iyisi, herkesi ezerek Euroleague şampiyonu olan takımı ACB finallerinde maç bile kazanamazken ya da ertesi sezon Obradovic playofflarda onunla adeta dalga geçerken de izlemişti. Güvensiz, aşırı panik yapan kişiliği üst seviyedeki karmaşık akıl oyunlarının çok gerisinde kalıyordu. İstanbul’da da onun tepkisizliği üzerine stratejisini kuran Ivkovic’i yanıltmamıştı. Navarro merkezli planına karşı Olympiacos hazırlıklıydı ve Barça hiçbir hamle yapamadan en iyi takım olmasına rağmen son yıllarda Avrupa’da hanedanlık kurmasına engel olan sinir bozucu mağlubiyetlerine bir yenisi eklemişti. 2010’daki finalden önce 97’de Roma’ya kadar direksiyon sallayıp, David Rivers’ın şovuna teslim olan takımını izlerken yaşadığı üzüntüden bahseden biri için taraftarlarını hayal kırıklığına uğratmak bu kadar kolay olmamalıydı. O ana kadar planlarını hiç böyle radikal bir biçimde değiştirmemiş biri için tüm bunları düşününce o 48 saatte alınan kararlar için cesaret kelimesi daha da yetersiz kalıyor.

Futbolda son yıllardaki Barcelona’yı izlerken hala en etkilendiğim kısım bu işin arkasındaki planlama ve pek çok detayın nasıl da iyi bir şekilde düşünüldüğü. Xavi Pascual de aynı futbol takımı gibi muazzam bir planlama ile tarihin en iyisini yaratmıştı. Farkın üç çeyrekte kırka yaklaşmasının rutin halini aldığı spektaküler derbi zaferleri Ettore Messina’nın bile Madrid’deki sonunu hazırlamıştı.4 Barcelona’ya karşı çıktığı seviyeye diğer hiçbir rakip karşısında ulaşamadı geçen sezon Real Madrid zira yaptığı planlar, oluşturulan takımın detayları bile sezonun tamamını düşünmekten ziyade Barcelona’yı alt edebilmek üzerine kuruluydu.5 Real Madrid maçları derbi tarifesi bile olsa, diğer takımların hissettikleri de çaresizlikten farklı değildi.

Durdurulamaz görünen 2010 model Barça’nın yine de en etkileyici kısmı hücumdaki çeşitliliğiydi. Evet rotasyondaki son oyuncunun kalitesi bile bunun bir parçasıydı ama Olympiacos’u paramparça ettikleri finalde playbook’larındaki oyun sayısı sanki üç haneli gibi hissettirmişlerdi. Kendilerine karşı hazırlık yapmayı neredeyse imkansız kılan, dizginlerin başka kimsede olmadığı kadar onda olduğu sıra dışı bir yapı. Geçen sezon Euroleague’de Barcelona’ya ilk yenilgisini tattırmaya yaklaşan Galatasaray’ın muhtemelen rakibi analiz etmekle günlerini geçirmiş asistan koçu Emir Alkaş o günkü rakiplerini daha sonra şöyle özetlemişti. “Hücumda yaklaşık elli tane setleri var ve her maç için bunların yaklaşık on tanesini seçiyorlar. Her bir oyuncunun bütün opsiyonları kusursuz şekilde uygulayabilmesi çok etkileyici. Mola esnasında küçük bir şeyi değiştirdiklerinde herkes sanki yıllardır onu oynuyormuş gibi başarılı olabiliyor. Orada sanki oyuncuları entellektüel seviyelerine göre seçen bir yapı var.”6 O yapıya biz kısaca Joan Creus diyoruz.

Yarını düşünmek FC Barcelona’da olmazsa olmazdır. Her gün kazanmak zorunda olan bir kulüpte kararları veren kişi olarak hem bugünü, hem de yarını planlarken bulunduğunuz kulübün adına rağmen sahip olduğunuz maddi belirsizliklerle uğraşmak kolay değil. Üstelik günün basketbolundaki en kritik süreç kadro planlaması. Buradaki kritik kararların arkasındaki isim Joan Creus.7 Daha da önemlisi FC Barcelona’daki sonsuz sayıdaki başkan yardımcısı ile çalışıp, hem onları hem de işin teknik tarafını yönetebilmesi, en çok da bütün baskılara rağmen Xavi Pascual’in arkasında durabilmesi. Zamanla Xavi Pascual’e daha da fazla insiyatif veren bir yönetici halini aldı ki Barça’nın bu sezonki dönüşümünün oldukça iyi bir şekilde gerçekleştirilmesinin arkasındaki faktörlerden biri de bu. Pozisyonundaki o seviyedeki ekipler arasında en düşük maaşı alan isimlerden biri olarak sadece prensiplere dair bir pazarlık yapıp geçenlerde sözleşmesini tekrar uzatması da nasıl egodan uzak biri olduğuna dair bir başka önemli gösterge.

Sarunas Jasikevicius gibi saha dışında yönetmesi zor, saha içinde de kapatmanız gereken tonla defosu olan bir ismi isteyenin Joan Creus değil  Xavi Pascual olması, onun yeni profili için bir başka güçlü işaretti.8 Saras’ın tecrübesi ve yaratıcılığı Barça için gerekli olmanın ötesinde sistem dışı bir katkı arayışıydı aynı zamanda. Xavi Pascual risk almaktan eskisi gibi çekinmiyordu artık.

Saras, Pascual’in aldığı riskler arasında oldukça küçük sayılabilir. Blok tehdidi olan, hem  güçlü hem de çabuk uzunları savunabilen, çabuk ayaklara sahip, pozisyon bilgisi üst düzeyde olup sistemin çekirdeğini oluşturan pivotları Fran Vazquez ve Boniface N’dong ile vedalaştı Barça geçen yaz. Asıl neden maddi şartlar olmakla birlikte harika pick&roll savunan uzunlardan, o konuda tam tersi üne sahip maddi olarak daha uygun şartlardaki Ante Tomic ve Nathan Jawai’ye yönelinmesi oldukça radikal hamleler. Aynı zamanda Pascual’in kusursuz takım oluşturma planlarının resmi olarak bittiğinin ilanı. Birkaç ayarlamayla geçiştiremeyeceğiniz bu değişikliklerden sonra stratejisinin temelinde savunmaya atfettiği önem yatan bir koçun bu kadar büyük çaplı bir dönüşümün altından bu kadar kısa zamanda kalkması oldukça etkileyici. Daha da önemlisi bu dönüşümü sınırlı hamle imkanlarına rağmen arzu edilen yöne doğru gerçekleştirmesi. Ante Tomic, yaşlı kıtadaki en önemli birkaç alçak post uzmanından biri, Nathan Jawai ise bilumum fast-food markasının reklam yüzü gibi görünmesine rağmen oldukça atletik ve göründüğünden daha çabuk bir pivot. Hücumda uzunların tamamlayıcı rolden ana tehditlerden biri haline gelmesinin ötesinde, savunmada da kusursuz olmasa da sırıtmayan, hem fiziksel varlıklarıyla hem de blok tehditleri ile üst seviyedeki savunmaya çok iyi entegre olmuş durumdalar. Tüm bu süreç yaşanırken onun yüklü kontratı uğruna N’dong ve Vazquez’den vazgeçilen, takımın en istikrarlı ve güvenilir adamı, muhtemelen Avrupa’nın bir numaralı uzunu Erazem Lorbek’in aşırı formsuz dönemi de idare edildi. Pascual’in kararlarını tartışılamaz noktaya doğru götüren tercihlerden biri de buydu. Lorbek, sahip olduğu beceriler ve oyunu okuma özelliği ile Barça hücumunun merkezindeki adam. Vazgeçilemez olmasının sebebi de pozisyonun en iyisi olması değil sistemin onun üzerine inşa edilmesi.

Daha da önemlisi Barça Navarro’suzluğa alıştı. Navarro’nun oynamadığı maç kadar, oynadığı pek çok maçta da tam verimle oynayamaması ve artık sık sık dinlendirilmesi ihtiyacına karşın, yan parçaların hücumda daha çok insiyatif alması gerekliliğini de halletti Xavi Pascual. İyi bir savunmacı olmasına karşın hücumdaki dağınıklık ve cıvıklığıyla çıldırtan Joe Ingles ile pasif roldeki Victor Sada’nın Euroleague’de en çok geliştirme gösteren oyuncu için en önemli adaylar olması çok şey anlatıyor. Euroleague’de oynayamayacak, 30 yaşında çok da etkileyici bir yetenek olmayan Brad Oleson’a 1 milyon bonservis verip almak, mevcut maddi şartları düşününce oldukça riskli bir hamleydi.9 Ve Oleson, Kral Kupası performansıyla şimdiden o parayı ödedi bile. Daha da önemlisi kağıt üstünde çok iyi duran ama beklentileri karşılamayan Kosta Perovic ve Chuck Eidson transferlerinden sonra kararları daha fazla Xavi Pascual’e bırakmanın doğruluğunu gösterdi. Eidson ve Perovic transferlerinin maddi külfetleri dolayısıyla takım üzerindeki baskıyı arttırdığı bir ortamda Oleson dışında Sada’yla tekrar anlaşılması ve Ingles’in takıma dahil edilmesinin de Eidson ve Perovic kararlarının aksine öncelikle Pascual’in isteği nedeniyle alınmış kararlar olması koçun kendi tarzını en iyi bilen kişi olarak, kararlarının doğruluğunu tartışmayı zorlaştırıyor.

Her geçen gün korkularıyla daha fazla yüzleşen ve üzerine giden bir teknik adam olarak Kral Kupası’nda kazandığı Real Madrid maçı yeni Xavi Pascual’in sembol maçı aslında bir nevi. Pete Mickael’e göre  ACB tarihinin en iyis olan iki uzatmalı klasikte planlarını uygulayabilen ilk anda akla gelecek Pablo Laso değildi. Kendi zaaflarına karşın Real Madrid’in zaaflarına saldırarak, istediği oyunu oynayan Pascual, bu sinir harbinden rahatsız olan değil keyif alan isimdi.10 Duygusal yönünü olumlu bir şekilde kanalize etmişti bu sefer. Pek çok maçı kenardaki kararlarıyla lehine çevirip, yakın geçen maçlara damgasını vurdu bu sezon. Kariyerinin başında Euroleague’i kazanırken devrede biten maçlara alışmış bir koç olarak, gerilimle arasını düzeltiyordu artık. 35 yaşında alt ligler dışındaki ilk baş koçluk işini Barcelona’da almış biri olarak hala genç ve aslında öğrenme sürecinde olduğu belki de göz ardı edilen biri. Obradovic’den öğrendiği acı one&box dersini, en zor anında kullanabilmesinin de gösterdiği üzere, daha görmediğimiz çok şey var ona dair belki de.

Demokles’in kılıcı gibi sallanan Zeljko Obradovic ihtimaline karşı11 sözleşmesini uzattırmayı kabul ettirmesi aslında ona duyulan güvene dair kayda değer bir nokta. Onunla çalışmış pek çok oyuncunun onun sıra dışı taktiklerinin yanında, çok net bir şekilde onun Avrupa’nın en iyi koçu olduğunu iddia etmesinin arkasında bir şeyler olduğunu düşünmek için sebepler var. İnsanların sürekli görmek istedikleri bir old-school koç modeli değil, Saras’ı oynamadığında memnun edemiyor ya da Pete Mickeal ona tepki gösterdiğinde12 insanların beklediği tepkiyi gösteren otoriter koç olmayacak da hiçbir zaman. O her açıdan yeni nesil bir koç, oyuncularıyla ilişkilerinden saha içindeki taktiklere kadar. Scout edilmesi imkansız görünen sistemiyle, oyunun gittiği yönü tayin edenlerden biri oldu bile çoktan. Sezon başında bu kadar şans verilmezken, bir numaralı favoriye evrilen takımını Londra”da zirveye çıkararak hak ettiği saygıyı pekiştirmesi gerekiyor. Üstelik bunu yaparken en güvendiği askerini, Avrupa”nın en iyi üç numarasını en kritik dönemeçte kaybetmişken. Ancak bu onun için sadece yeni bir engel zira yeni Xavi Pascual için bu engeller korku yerine oyundan keyif almak için yeni bir fırsat öncelikle.

1. “Hallowed be thy name” mi Türbülent mi getirdi bunu aklıma emin değilim. [↩]
2. Özellikle Euroleague playofflarında 48 saatlik periyotlarda yaşanan şeyler son birkaç yıldır harika hikayeler çıkarıyor. 2010-11’de Montepaschi Siena, geçen sezon sırasıyla Maccabi Tel Aviv ve Panathinaikos, deplasmandaki maçların arasındaki 48 saatlik dönemlerde yaptıkları değişikliklerle zor şartların altından müthiş kalktılar. [↩]
3. Real Madrid’in Sergio Rodriguez’le birlikte uzak ara en iyi oyuncusu olan Mr.Vamos Azerbaijan, Real Madrid’in son iki sezondaki önemli galibiyetlerinin hemen hepsinin asıl  kahramanı. [↩]
4. Messina’nın kendi kaleminden itirafları http://www.sports.ru/tribuna/blogs/messina/70785.html [↩]
5. Barça’nın üst seviyedeki pick and roll savunmasına karşı isolation ağırlıklı bir yapı, Navarro’yu savunmada koşturmak için Jaycee Carroll, Barcelona’nın sevmediği çok yüksek tempoyu zorlayan guardlar vs. [↩]
6. [↩]
7. İyi oyuncunun iyi koç olmasından daha nadir olanı da iyi yönetici olması. Joan Creus, yıllardır GM ve benzeri görevlerde Avrupa’nın net şekilde en iyi ismi olmadan önce 42 yaşında Manresa gibi bir takımı İspanya şampiyonu yapmış, finallerin de MVP’si seçilmişti. [↩]
8. Pesic, oyunu daha fazla kontrol eden bir oyun kurucu istediği için kendisinin Maccabi’ye gitmesine izin vermişti on yıl önce. Hikayenin iki tarafta da nasıl devam ettiği malum… [↩]
9. Saski Baskonia başkanı Jose Antonio Querejeta, İlhan Cavcav’ı suya götürüp susuz getirir, şüpheniz olmasın. Eskimolara buz, bedevilere kum satabilecek bir adam. [↩]
10. Simon Jatsch’ın analizine buyrun: [↩]
11. Obradovic’in kızı eğitimine Barcelona’da devam ediyor. Badalona’da yaşanmış bir Katalunya deneyimi ve dil artısı da var. [↩]
12. http://www.esport3.cat/video/4509031/basquet/Pete-Mickeal-senfada-amb-Xavi-Pascual [↩]